Gruczoł prostaty: najpierw potrzebny, z czasem stwarza wielki problem

Prowadzi żona faceta do lekarza. - Czy panu coś dolega? - pyta doktor. - Nic - odpowiada mężczyzna. - Jak to nic? - nie wytrzymuje oburzona kobieta. - Czy to jest nic, jeśli kilka razy w nocy budzisz mnie, kiedy wstajesz do ubikacji i za każdym razem modlisz się nad muszlą po piętnaście minut!

Jeśli przytoczona wyżej sytuacja kogoś bawi - to na pewno nie panów w dojrzałym wieku. Okazuje się bowiem, że na zespół przykrych objawów związanych z przerostem gruczołu krokowego uskarża się, w mniejszym lub większym stopniu, ponad 90 procent panów po 50. roku życia. Co więcej, średnia wieku mężczyzn z chorą prostatą dramatycznie się obniża - coraz częściej do lekarza zgłaszają się panowie po 40. Zazwyczaj, dopóki problem nie staje się poważny, mężczyźni wstydzą się do niego przyznać. Wielu decyduje się szukać pomocy dopiero wtedy, kiedy ból nie daje normalnie funkcjonować.

Objawy, których nie wolno lekceważyć
Prostata (inaczej: stercz) to gruczoł krokowy umiejscowiony poniżej pęcherza moczowego. Ze względu na funkcję - bliższy jest układowi płciowemu aniżeli moczowemu: jego wydzielina wchodzi w skład spermy i umożliwia plemnikom poruszanie się. Związek prostaty z układem moczowym wynika z położenia - przez środek gruczołu przebiega bowiem cewka moczowa. O ile do pewnego wieku gruczoł prostaty jest mężczyźnie niezbędny, z czasem większość panów chciałaby się go pozbyć. Wszystko dlatego, że stercz jest hormonalnie zależny. Kiedy czynność hormonalna zanika, dochodzi do przerostu prostaty, na skutek czego światło cewki ulega zwężeniu i całkowite wypróżnienie pęcherza moczowego staje się utrudnione.

Pierwszym objawem przerostu gruczołu krokowego jest zmniejszenie siły strumienia moczu, połączone z koniecznością wyczekiwania na rozpoczęcie mikcji. Do tego dochodzi potrzeba coraz częstszego oddawania moczu, która staje się uciążliwa zwłaszcza w nocy. Ale pół biedy, gdyby problem kończył się na częstym chodzeniu do ubikacji. Prawdziwy kłopot polega na tym, że - przy chorej prostacie - w pęcherzu dochodzi do zalegania moczu, co może być przyczyną nawracających infekcji, a nawet prowadzić do zaburzenia pracy nerek.

Nieleczony łagodny przerost prostaty może skutkować chorobą nowotworową. Co więcej, granica pomiędzy tymi dwoma schorzeniami jest bardzo cienka. Ale jest też dobra wiadomość przy tej okazji: dzisiaj wczesne wykrycie nowotworu gruczołu krokowego jest w ponad 90 proc. przypadków wyleczalne.

W Polsce na raka prostaty choruje ok. 20 na 100 tysięcy mężczyzn; to jedna z najczęstszych odmian raka. W ostatnich latach obserwuje się obniżenie wieku mężczyzn zapadających na ten nowotwór.

Zdrowy tryb życia to podstawa
Dlaczego problemy z prostatą dotykają coraz młodszych mężczyzn? Składa się na to wiele czynników: przede wszystkim nerwowy tryb życia, niewłaściwa dieta, a zwłaszcza niedostarczanie organizmowi wystarczającej ilości płynów, do tego permanentny brak czasu na odpoczynek, w tym współżycie seksualne. Poważnymi sprzymierzeńcami chorób prostaty są także nadwaga i otyłość.

W wypadku problemów z gruczołem krokowym, szczególnego znaczenia nabiera picie płynów i właściwa dieta. Kiedy mężczyźni nie piją dostatecznie dużo (potrzeba minimum dwa litry na dobę), przechodzący przez cewkę mocz staje się gęsty, kwaśny, przez co powoduje podrażnienie gruczołu krokowego. Podobne rezultaty daje wszystko, co ostre i kwaśne - dlatego i takie potrawy trzeba odstawić. Zabójcze jest także picie kawy i napojów wysokoprocentowych. Wystarczy jeden kieliszek alkoholu, żeby doszło do całkowitego zatrzymania moczu (na skutek gwałtownego skurczu gruczołu prostaty) i związanego z tym zapalenia stercza i układu moczowego. W takiej sytuacji rada jest tylko jedna: trzeba jak najszybciej założyć cewnik.

Jak zapobiegać problemom?
Wielu mężczyzn odczuwających kłopoty z prostatą diagnozę stawia sobie samodzielnie. - Musiałem się gdzieś przeziębić - machają ręką, czekając aż przejdzie samo. Niestety, nie przejdzie. Warto wiedzieć, że mężczyźni, w przeciwieństwie do kobiet, nie cierpią na zapalenie pęcherza na tle infekcyjnym w ogóle. Jest to niemożliwe z prostej przyczyny: w przeciwieństwie do pań - ich cewka moczowa jest długa i kręta, wskutek czego dostęp wirusów czy bakterii do pęcherza jest praktycznie niemożliwy. Jeśli dochodzi do zapalenia, to jest to zapalenie gruczołu krokowego - bardzo uciążliwa choroba, w dodatku mało podatna na leczenie.

Po 45. roku życia każdy mężczyzna, zwłaszcza taki, który odczuwa pierwsze problemy z prostatą, powinien obowiązkowo odwiedzić gabinet urologa. Niestety, potrzebuje w tym celu skierowania od lekarza rodzinnego, a to - obok wspomnianego wyżej wstydu - drugi poważny problem, który zniechęca wielu panów do zadbania o swoje zdrowie. Przy objawach chorej prostaty - konsultacja z lekarzem specjalistą jest niezbędna. Masowo reklamowane w mediach specyfiki bez recepty na pewno nie pomogą.

Bez lekarza specjalisty ani rusz
Chorobę prostaty pozwalają zweryfikować badania, z których podstawowym jest badanie określające ciężar gatunkowy moczu, badanie fluometryczne i badanie przez kiszkę stolcową (mimo rozwoju techniki, tej stosowanej od lat metody - nie jest w stanie zastąpić żadna inna). Ważne jest także zbadanie PSA (marker nowotworowy oznaczany we krwi), którego podwyższony wynik jest zazwyczaj symptomem rozwijającej się choroby nowotworowej. Oznaczenie tego markera jest bardzo istotne, bo sposób leczenia przy łagodnym przeroście prostaty i w wypadku nowotworu jest diametralnie różny. O ile przy łagodnym przeroście prostaty - poprawę u pacjenta przynosi dłuższe leczenie farmakologiczne, o tyle w wypadku raka stercza - leczenie musi być bardzo agresywne.

Jeśli przy łagodnym przeroście prostaty - konieczna jest ingerencja chirurgiczna, coraz częściej wykonuje się ją metodą małoinwazyjną, np. laserem. Czasami konieczne jest całkowite usunięcie gruczołu krokowego - ale panowie nie mają się czego obawiać. Bez gruczołu prostaty mężczyzna jest w stanie normalnie funkcjonować, także jeśli chodzi o współżycie seksualne; nie jest zdolny jedynie do zapłodnienia. Jest nawet nowoczesna metoda operacyjna, polegająca na całkowitym odparowaniu gruczołu krokowego, po przeprowadzeniu której zachowany zostaje przy współżyciu wytrysk nasienia (w przypadku zastosowania każdej innej metody do wytrysku nie dochodzi).

Gość Spotkań Medycznych
dr n. med. Wiesław Duda
Urodził się w 1945 r. Posiada specjalizację I stopnia w zakresie chirurgii ogólnej (1978 r.), specjalizację II stopnia z urologii (1982 r.), specjalizację w zakresie ochrony zdrowia. Autor i współautor 32 opublikowanych prac naukowych
i 18 doniesień zjazdowych w kraju i za granicą. Członek: Polskiego Towarzystwa Urologicznego (założyciel Sekcji Endourologii PTU), Europejskiego Towarzystwa Urologicznego, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Światowego Towarzystwa Urologicznego. Od ponad 10 lat dyrektor Szpitala Specjalistycznego im. prof. E. Michałowskiego w Katowicach i ordynator jedynego funkcjonującego przy tej placówce oddziału urologii. Zainteresowania pozamedyczne: tenis ziemny, narciarstwo alpejskie, dobra książka, muzyka poważna, rock lat 60.