Zmarł Zygmunt Rolat, od lat zaangażowany w upamiętnianie historii Żydów częstochowskich

Zygmunt Rolat urodził się w Częstochowie w 1930 roku. Tu, w I alei Najświętszej Maryi Panny przeżył swoje wczesne szczęśliwe dzieciństwo. W czasie wojny trafił do częstochowskiego getta, a po jego likwidacji do obozu pracy Hasag Pelcery (tereny późniejszego Wełnopolu). Hitlerowcy zabili jego matkę i starszego brata Jerzego.

Po wojnie Zygmunt Rolat wyjechał do USA. Skończył studia prawnicze i założył własną firmę transportową, a następnie spedycyjną. Osiągnął biznesowy sukces i zajął się działalnością społeczną i filantropią, stając się rozpoznawalną postacią amerykańskich elit politycznych i kulturalnych.

Był m.in. przewodniczącym amerykańskiego komitetu wspierania budowy Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, członkiem komitetu wykonawczego oraz rady gubernatorów Uniwersytetu Ben Gouriona, członkiem zarządów wielu instytucji, wśród nich Fundacji Kościuszkowskiej, członkiem rady Chrześcijańskiej Unii Absolwentów Teologii w Berkeley w Kalifornii. Był także długololetnim przewodniczącym Światowego Związku Żydów Częstochowian i Ich Potomków.

Po raz pierwszy do Polski Zygmunt Rolat powrócił w latach 60., potem przyjeżdżał tu coraz częściej, odwiedzając również Częstochowę, która pozostała dla niego miastem wyjątkowym, w którym się urodził i wychował. W latach 80. nawiązał kontakt z wieloma działaczami ówczesnej "Solidarności". Przez wiele lat, każdego roku, wiele tygodni spędzał w Polsce, zawsze odwiedzająć wtedy też Częstochowę.

Z jego inicjatywy i dzięki jego wysiłkom powstało Światowe Stowarzyszenie Żydów Częstochowian i Ich Potomków, a potem kilkukrotnie organizowane były w Częstochowie spotkania Żydów Częstochowian. Także on zainspirował i sfinansował - przy współpracy z Akademią im. Jana Długosza (obecnie Uniwersytet Jana Długosza), Muzeum i Archiwum Częstochowskim - wystawę Żydzi Częstochowianie, ukazującą współistnienie społeczności żydowskiej i katolickiej w Częstochowie przed II wojną światową. Jej uzupełnieniem było wydanie albumu pod tym samym tytułem. Dzięki staraniom Zygmunta Rolata zobaczyli ją nie tylko mieszkańcy Częstochowy, ale także m.in. Nowego Jorku, Waszyngtonu, Houston, Filadelfii, Toronto i innych miast amerykańskich.

Piastował funkcję przewodniczącego amerykańskiego komitetu wspierania budowy Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, był członkiem Fundacji Kościuszkowskiej i rady Chrześcijańskiej Unii Absolwentów Teologii w Berkeley w Kalifornii.

W Częstochowie Zygmunt Rolat wspierał i promował badania naukowe dotyczące historii Częstochowy, umożliwił wydanie szeregu książek i albumów o historii naszego miasta i jego obywatelach wyznania mojżeszowego, objął mecenatem wielu częstochowskich artystów, niektórych z nich promował w Nowym Yorku, wsparł finansowo np. Zachętę-Konduktorownię. Z inicjatywy i dzięki funduszom Zygmunta Rolata powstał w Częstochowie Pomnik Pamięci Żydów Częstochowian, postawiony w miejscu wywózki do niemieckiego obozu śmierci w Treblince (zaprojektował go inny pochodzący z Częstochowy polski Żyd, żołnierz i powstaniec warszawski Samuel Willenberg).

To dzięki Zygmuntowi Rolatowi w Filharmonii Częstochowskiej wystąpił m.in. Joshua Bell, wybitny wirtuoz amerykański, grając na należących niegdyś do Bronisława Hubermana skrzypcach stradivardiusa. Był także sponsorem koncertów Midori, Vadima Repina czy Shlomo Mintza.

Zygmunt Rolat wspierał również finansowo i organizacyjne działania mające na celu zbliżenie młodzieży żydowskiej i polskiej częstochowskiej, umożliwiając spotkania, podczas których zapoznają się z historią i tradycjami wielokulturowego niegdyś państwa polskiego.

Jednocześnie objął pomocą miejsca pamięci – cmentarz żydowski przy ul. Złotej, groby pomordowanych przy ulicy Kawiej, dawną fabrykę Peltzera, która w czasie wojny była obozem pracy. Był jednym ze współtwórców i darczyńców Muzeum Żydów Częstochowian, które jako oddział Muzeum Częstochowskiego działa w kamienicy przy ul. Katedralnej 8.

Zygmunt Rolat dbał o ochronę pamięci o wspólnocie żydowskiej w całym kraju. Dowodem uznania dla jego działań na rzecz powstania Muzeum Żydów Polskich "Polin" jest przyznanie mu przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Komandorskiego Orderu Zasługi Rzeczpospolitej, wręczonego w 65 rocznicę powstania w Getcie Warszawskim 19 kwietnia 2008 r.

W roku 2012 Rada Miasta Częstochowy podjęła uchwałę o nadaniu Zygmuntowi Rolatowi Honorowego Obywatelstwa Częstochowy. Uroczystość wręczenia aktu odbyła się 3 października 2012 w rozbudowanej i zmodernizowanej Filharmonii Częstochowskiej nazwanej imieniem Bronisława Hubermana.

W 2013 r. został w Nowym Jorku odznaczony przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP - za zasługi w działalności na rzecz dialogu polsko-żydowskiego.

Zygmunt Rolat był też kilkukrotnie wyróżniony statuetką „Mecenas Kultury” fundowaną przez Miasto Częstochowę, a w 2022 r. został pierwszym laureatem Europejskiej Nagrody im. Bronisława Hubermana, ustanowionej przez Filharmonię Częstochowską.

Zygmunt Rolat wielokrotnie podkreślał, że jest dumny z tego, iż może być ambasadorem Częstochowy w świecie. Jego dokonania niezbicie świadczą, że nim rzeczywiście był. Odszedł wybitny reprezentant społeczności współtworzącej kulturowy i społeczny kapitał naszego miasta.