40 lat po podpisaniu Porozumień Jastrzębskich. Ważna rocznica, ale skromna uroczystość przed kopalnią Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju

40 lat po podpisaniu Porozumień Jastrzębskich

W czwartek (3.09) o godz. 8 przed kopalnią Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju odbyła się skromna uroczystość w związku z 40. rocznicą podpisania Porozumień Jastrzębskich. Pomimo okrągłej rocznicy zabrakło najważniejszych polityków, nie było nawet jednego okolicznościowego przemówienia. Orkiestra górnicza odegrała hymn państwowy, a liczne delegacje złożyły kwiaty przed pomnikiem Porozumień Jastrzębskich.

Wśród oficjeli byli m.in. posłowie Grzegorz Matusiak, Adam Gawęda, Teresa Glenc, senator Ewa Gawęda, przewodniczący zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarności” Dominik Kolorz, prezydent Jastrzębia-Zdroju Anna Hetman, przedstawiciele zarządu Jastrzębskiej Spółki Węglowej oraz związków zawodowych. Na ostatni moment dojechał również minister środowiska Michał Woś. Co najważniejsze, nie zabrakło uczestników wydarzeń sprzed 40 lat.

"Emocje były spore"

- Kiedy rozpoczął się strajk władze myślały, że od "ręki" załatwią problem. Chyba spodziewali się, że strajkujemy o mydło, odzież roboczą. Zrobili wielkie oczy, kiedy usłyszeli o postulatach politycznych, o wolnym i niezależnym związku zawodowym. Emocje były spore. Byliśmy zwykłymi robotnikami, nie wiedzieliśmy czego się spodziewać po komunistycznej władzy. Nie mieliśmy żadnych doradców. Największą zasługę ma Tadeusz Jedynak, że ten strajk się utrzymał i doprowadziliśmy do ważnych Porozumień Jastrzębskich- powiedział Marian Molski, który był 40 lat temu na Manifeście Lipcowym (dziś Zofiówka).

Uczestnicy wydarzeń z 1980 roku wspominają, że strajk był olbrzymim przedsięwzięciem logistycznym. Wyznaczono osoby do poszczególnych funkcji. Obstawiono m.in. bramy. Rozmowy z delegacjami rządowymi były bardzo trudne, ale górnicy postawili na swoim.

- Za każdym kolejnym postulatem wicepremier Kopeć wychodził i pewnie dzwonił do Warszawy, bo sam nie mógł wyrazić zgody na nasze żądania. Kiedy wracał śpiewaliśmy Mazurka Dąbrowskiego. Atmosfera była podniosła. Musieli go "cisnąć", bo był bardzo zakłopotany. Kiedy podpisano Porozumienia Jastrzębskie to komunikat puszczany był na cały plac kopalniany i łaźnie. Od początku strajku 29 sierpnia komitet strajkowy nie opuszczał kopalni. Niestety, w obawie przed służbami bezpieczeństwa nie zachowały się zdjęcia czy notatki. Wszystko zniszczyliśmy - dodaje Molski. Dodaje, że "te wydarzenia zmieniły Polskę".

Olbrzymie znaczenie wydarzeń sprzed 40 lat zauważa prezydent Jastrzębia-Zdroju.

- Wydarzenia z 1980 roku miały ogromny wpływ na losy kraju. Górnicy w Jastrzębiu-Zdroju po Gdańsku i Szczecinie mieli odwagę przeciwstawić się komunistycznej władzy, zastrajkować i podpisać porozumienie z postulatami zgłaszanymi wcześniej Gdańsku i Szczecinie, ale i nowymi, które w znacznym stopniu przyczyniły się do zachowania godności wszystkich robotników. Dzięki temu zmienił się też system w kraju, co przyczyniło się do jego rozwoju - zauważyła Anna Hetman.

Dodaje, że najważniejszą lekcją jaką powinniśmy wynieść z tamtych wydarzeń jest "prawdziwa solidarność ludzka". Jej zdaniem po 40 latach od Porozumień Jastrzębskich różnie z tym bywa w kraju.

Skromna uroczystość

Część uczestników wydarzeń z 1980 roku, a którzy byli obecnie 3 września przed pomnikiem Porozumień Jastrzębskich, nie ukrywała rozczarowania skromnymi obchodami okrągłej rocznicy ważnego wydarzenia w historii Polski.

- Zawsze te Jastrzębie jest w cieniu. A przecież wydarzyły się tutaj bardzo ważne sprawy dla naszego kraju, obywateli. Gdyby nie górnicy z Jastrzębia-Zdroju, to prawdopodobnie nie powiódłby się też strajk na Wybrzeżu. Dziś mamy okrągłą rocznicę Porozumień Jastrzębskich, ale uroczystość bardzo skromna - powiedział nam jeden z uczestników strajku w ówczesnym zakładzie KWK Manifest Lipcowy (obecnie Zofiówka).

Dodajmy, że w przeszłości z okazji Porozumień Jastrzębskich do Jastrzębia-Zdroju przyjeżdżał m.in. premier polskiego rządu. Jak tłumaczył w czwartek prowadzący uroczystość, powodem tak skromnych obchodów jest pandemia koronawirusa.

Jastrzębie-Zdrój było dziś jednym z punktów obchodów. O godzinie 10 w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach odprawiona zostanie uroczysta, koncelebrowana msza święta pod przewodnictwem metropolity katowickiego abp. Wiktora Skworca z udziałem m.in. sygnatariuszy Porozumienia Jastrzębskiego i Porozumienia Katowickiego.

Następnie uczestnicy obchodów przejadą do Zabrza, gdzie o godz. 12.30 w Hali Widowiskowo-Sportowej „Pogoń” rozpocznie się uroczysta Nadzwyczajna Sesja Walnego Zebrania Delegatów Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”. Na jubileuszowe obrady zostali zaproszeni wszyscy członkowie Zarządu Regionu począwszy od 1980 roku. W wydarzeniu weźmie udział premier Mateusz Morawiecki. List Prezydenta RP Andrzeja Dudy skierowany do uczestników obchodów odczyta Andrzej Dera, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP. Zaproszenia na uroczystości zostały skierowane również m.in. do przewodniczących wszystkich klubów parlamentarnych.

Co zakładały Porozumienia Jastrzębskie?

Dokładnie 40 lat temu, 3 września 1980 roku 56 zakładów górniczych podpisało porozumienie z rządem. Dotyczyło ono postulatów robotniczych, z których główne dotyczyły wolnych sobót i niedziel, obniżenia wieku emerytalnego dla pracowników dołowych, przyznania dodatków za rozłąkę i zaliczenie pylicy płuc do chorób zawodowych.

Te postulaty dodano do 21, które wysunęły zakłady strajkujące na Wybrzeżu. Ostatecznie właśnie 3 września w kopalni Manifest Lipcowy (dzisiejsza Zofiówka) sygnatariusze podpisali Porozumienia Jastrzębskie. Wśród nich byli m.in. Grzegorz Stawski oraz zmarły w ubiegłym roku Tadeusz Jedynak, jeden z sygnatariuszy słynnego porozumienia, wiceszef Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego.

Postulaty związkowe zaakceptowane przez rząd PRL i zapisane w protokole:

1. podnoszenie wysokości zarobków w ścisłej relacji ze wzrostem kosztów utrzymania,
2. wprowadzenie wolnych sobót i niedziel,
3. wprowadzenie pułapu minimalnej i maksymalnej płacy,
4. obniżenie wieku emerytalnego dla pracowników dołowych (przedłożone Sejmowi PRL),
5. zniesienie czterobrygadowego systemu pracy w niektórych kopalniach, w innych ustalenie systemu według uznania załóg,
6. przyznanie dodatków pieniężnych za rozłąkę dla pracowników mieszkających w hotelach robotniczych lub kwaterach prywatnych z dala od rodzin,
7. zaliczenie pylicy płuc do chorób zawodowych,
8. poprawę zaopatrzenia sklepów w przetwory mięsne i zaniechanie sprzedaży tych wyrobów w miejscach innych niż sklepy ogólnej sieci handlowej,
9. przyznanie deputatu węglowego wszystkim pracownikom zatrudnionym w górnictwie,
10. ograniczenie administracji,
11. wprowadzenie racjonalnej gospodarki węglem kamiennym,
12. powołanie przez Prezesa Rady Ministrów Komisji Mieszanej składającą się z przedstawicieli rządu, władz wojewódzkich i przedstawicieli Międzyzakłodowego Komitetu Strajkowego mającej za zadanie nadzorować realizację postanowień oraz dopilnowanie by wobec osób biorących udział w strajku oraz ich rodzin nie były stosowane jakiekolwiek szykany.