Pomnik powstańca spoczywającego na jastrzębskim cmentarzu odznaczony. Ppor. Józef Hetmański był jednym z dowódców III Powstania Śląskiego

Grób powstańca śląskiego ocalony od zapomnienia. W poniedziałek, 5 lipca na cmentarzu parafialnym przy ul. Dębowej w Jastrzębiu-Zdroju, katowicki oddział IPN oznaczył grób ppor. Józefa Alberta Hetmańskiego, uczestnika i jednego z dowódców kompanii III Powstania Śląskiego. Co ciekawe, odznaczenie grobu Hetmańskiego odbyło się dokładnie w setną rocznicę zakończenia trzeciego zrywu Ślązaków. Było również pierwszym z odznaczonych w ten sposób grobów.

Dlaczego akcja rozpoczęła się akurat od odznaczenia pomnika ppor. Hetmańskiego?

- Podporucznik Hetmański jest jednym z najbardziej reprezentatywnych przykładów historii weterana Powstań Śląskich. Jego indywidualna historia jest znakomicie udokumentowana - tłumaczy dr Andrzej Sznajder dyrektor oddziału IPN w Katowicach, podkreślając przychylność władz miasta do tej inicjatywy.

Na grób powstańca nałożono opracowany przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN wykonany z porcelany nagrobnej znak o wymiarach 20x8 centymetrów z umieszczoną na nim inwokacją „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła. Znak stylizowany jest na sztandar powstańczy wykonany w 1920 roku.

To dowód na pochówek w tym miejscu powstańca śląskiego. Odznaczanie powstańczych grobów ma związek z akcją „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud. Ocalmy groby powstańców śląskich od zapomnienia”, będącej częścią obchodów setnej rocznicy III Powstania Śląskiego.

- Ogłoszona w 2019 roku akcja rozpoczęła się apelem o zgłaszanie grobów powstańczych dotychczas niezewidencjonowanych. Przez okres dwóch i pół roku do IPN spływały zgłoszenia, które poddano weryfikacji. Po jej przeprowadzeniu sporządzono procedurę wpisu do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski. Ostatnim etapem jest oznaczanie grobów – tłumaczy Monika Kobylańska, asystent prasowy IPN w Katowicach.

Instytut Pamięci Narodowej chce w ten sposób upamiętnić zapomnianych bohaterów Powstań Śląskich, którzy odważyli się chwycić za broń i walczyli o powrót Górnego Śląska w granice Polski.

W skromnej uroczystości upamiętnienia ppor. Hetmańskiego udział wzięły władze samorządowe, a także przedstawiciele służb mundurowych - Straży Granicznej i Straży Miejskiej.

- Mam nadzieję, że kolejne tego typu projekty będą bardzo widoczne w Jastrzębiu i zostaną docenione przez jastrzębian - przyznała Anna Hetman, prezydent Jastrzębia, która także nałożyła odznaczenie na grób ppor. Hetmańskiego - oznaczając jego pomnik jako grób weterana.

Spoczywający na jastrzębskiej nekropolii Józef Albert Hetmański urodził się 26 lutego 1897 roku w Brzezince. Brał udział w I i II wojnie światowej, a także w III Powstaniu Śląskim. Po I wojnie światowej, Hetmański został członkiem POW (Polska Organizacja Wojskowa).

W trakcie III Powstania Śląskiego był dowódcą 9. kompanii 3. batalionu Pułku Straży Granicznej na Górnym Śląsku. Wcześniej pracował w wywiadzie Głównego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu.

Hetmański w okresie II wojny światowej był internowany do Rumunii. Stamtąd przerzucano go po kolejnych obozach jenieckich. W jednym z nich, w Iserlohn był członkiem konspiracyjnej organizacji obozowej. Po wojnie zasłynął jako działacz społeczny. Zmarł 27 grudnia 1981 roku w Jastrzębiu-Zdroju.

- Józef Hetmański to postać bardzo szczególna, a zarazem typowa jeśli chodzi o życie powstańca. Był nie tylko uczestnikiem powstań mocno zaangażowany w akcję plebiscytową. To człowiek, który przeszedł wszystkie etapy od powstań do II wojny światowej - wyjaśnia dr Andrzej Sznajder, szef katowickiego oddziału IPN.

Jeszcze za życia, Hetmańskiego uhonorowano szeregiem odznaczeń. Powstaniec otrzymał między innymi: Gwiazdę Górnośląska, Śląski Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.