Realizację postulatów jastrzębskich oceniają eksperci

Okazuje się, że niektóre z nich tak, ale najważniejsze udało się zrealizować. Przypomnijmy, do 21 postulatów sformułowanych w Gdańsku negocjatorzy ze Śląska dodali własne, przede wszystkim związane z branżą. - Nie miały charakteru politycznego, ale przede wszystkim ekonomiczny i społeczny - przypomina Tadeusz Jedynak, jeden z sygnatariuszy porozumienia ze strony solidarnościowej.

To jednak właśnie dla górnictwa największym szokiem okazało się zetknięcie z prawdziwą, a nie papierową ekonomią, opartą na propagandzie sukcesu. - Nie ma już w Gliwicach kopalni Gliwice, ale jest fabryka Opla. To symboliczna zmiana - podkreśla Janusz Steinhoff, były wicepremier, który w rządzie Jerzego Buzka był odpowiedzialny za przeprowadzenie najtrudniejszych reform związanych z likwidacją kopalń oraz zmniejszeniem zatrudnienia.

Dziś z okazji rocznicy porozumień, pod pomnikiem Porozumienia Jastrzębskiego spotkają się dawni bohaterowie - działacze Solidarności. Wcześniej w kościele Matki Kościoła będzie celebrowana msza święta.

Chociaż Polska jest dziś zupełnie inna, nie wszystko udało się zrobić
Kiedyś brutalny, ekonomiczny wyzysk. Dziś rozmowy
POSTULAT: Wprowadza się wszystkie wolne soboty i niedziele, począwszy od 1 stycznia 1981 roku. Znosi się 4-brygadowy system pracy
Janusz Steinhoff, były wicepremier i minister gospodarki:
W latach 70. górnicy pracowali w tzw. rolkach, co w praktyce oznaczało, że pracowali na okrągło i w miesiącu mieli jeden dzień wolny. To była katorga, wyzysk, ale w systemie totalitarnego państwa nie było mowy o przestrzeganiu praw pracowniczych i dopiero strajki zmieniły tę sytuację. Znamienne jest, że jeden z postulatów strajkujących mówił o odpowiednim stosunku kopalnianego dozoru do górników. Znamy wiele przykładów brutalnego, ordynarnego traktowania. Fedrunku za wszelką cenę i ponad siły.
Dziś związki zawodowe regulują wszystkie kwestie pracownicze, w tym związane z czasem pracy, na mocy umowy z pracodawcami - prezesami spółek. Mogą elastycznie reagować na potrzeby rynku.

Już nie willa dyrektora, ale okołogórnicza spółka
POSTULAT: Ustalono, że zabrania się od zaraz oddelegowywania do wszelkich prac poza zakładem pracy pracowników będących na etatach danego zakładu pracy
Bożena Borys-Szopa, była minister w Kancelarii Prezydenta RP, były główny inspektor pracy:
Tzw. fuchy u dyrektora to była prawdziwa plaga w górnictwie. Na dodatek zjawisko było trudne do uchwycenia, bo górnicy, często z obawy przed utratą zatrudnienia, nie przyznawali się do pracy przy budowie np. willi dyrektora.
Lata 80. i 90. wyeliminowały tę patologię, ale późniejsze czasy przyniosły inne problemy jak zatrudnianie górników w spółkach okołokopalnianych, w których nie dbano nawet o przeszklenie BHP i sprzęt. Państwowa Inspekcja Pracy, WUG czy Rada Ochrony Pracy wzięły te firmy pod lupę, ale niestety dopiero tragedia w kopalni Halemba, doprowadziła do ukrócenia tych zjawisk.

Zamknęliśmy kopalnie, a węgla potrzeba coraz bardziej
POSTULAT: Przyjęto konieczność racjonalnej gospodarki zasobami węgla traktując go jako rzeczywiste dobro ogólnonarodowe
Jerzy Markowski, były pełnomocnik rządu ds. restrukturyzacji górnictwa:
Mówiąc prześmiewczo tak bardzo zaczęliśmy stosować racjonalizację wydobycia, że zbyt pochopnie zamknęliśmy wiele kopalni, w których jest węgiel i powinien być wydobywany. Dziś nie ma jednak pieniędzy na inwestycje, choć zapotrzebowanie na węgiel rośnie i powinniśmy sięgnąć do zamkniętych chodników. Inni na naszym miejscu nie odpuszczaliby tak lekko tych zasobów.
Dbałość o bezpieczeństwo energetyczne kraju jest obowiązkiem państwa i na potrzebne inwestycje w tym zakresie muszą znaleźć się środki. Chodzi o ustabilizowanie wydobycia na poziomie 45 mln ton rocznie dla elektroenergetyki, bo tyle zużywamy i będziemy zużywali przez najbliższych 40 lat.

Emerytury załatwiła Solidarność
POSTULAT: Skrócenie wieku emerytalnego dla pracowników dołowych w górnictwie do 50 lat, zasada udzielania pełnej emerytury pracownikom dołowym, którzy przepracowali 25 lat na dole, niezależnie od wieku.
Dominik Kolorz, przewodniczący górniczej Solidarności:
Ten niezwykle istotny postulat został zrealizowany dopiero w 1983 roku, ale potem rząd AWS w 1999 roku swą nieudaną reformą emerytalną usiłować odebrać górnikom możliwość przechodzenia na emerytury po 25 latach. Na szczęście to się nie udało. Co oczywiste tej sprawy, jako priorytetowej, nie mogliśmy odpuścić.
Obecny kształt ustawy górnicy zawdzięczają Solidarności, która przygotowała i przeforsowała ustawę o emeryturach górniczych korzystną dla pracowników, Chyba nikomu w naszym regionie nie muszę tłumaczyć, na czym polega specyfika pracy pod ziemią i z jakimi kosztami dla każdego górnika się wiąże.
Nasze działania zakończyły tę sprawę pomyślnie dla górników. Zaliczam to do największych osiągnięć związkowców.

Administracji jest wciąż za wiele
POSTULAT: Przeanalizować zatrudnienie w administracji i ograniczyć je do koniecznych potrzeb
Jeremi Mordasiewicz, ekspert Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych "Lewiatan":
Ponadczasowy postulat i wciąż aktualny. Mimo deklaracji o wprowadzaniu taniego państwa co roku administracja państwowa obrasta w kilkadziesiąt tysięcy nowych pracowników.
Tymczasem obcięcie liczby urzędników o jedną czwartą odbyłoby się bez uszczerbku dla jakości pracy. Niestety nadmiar urzędników tak jak w przedsiębiorstwach państwowych, kopalniach, widoczny jest również w instytucjach samorządowych. Tak samo odnotowujemy wzrost etatów w Miejskich Przedsiębiorstwach Wodociągów i Kanalizacji, czy różnych innych instytucjach samorządowych, jak np. w urzędach wojewódzkich.
Aktualne plany rządu związane z ograniczeniem liczby urzędników uznaję za bardzo korzystne i je popieram, bo spowodują, że te do tej pory funkcjonujące tylko w teorii idee taniego państwa zostaną zrealizowane w praktyce i zaoszczędzimy.